Terdapat persetujuan yang kukuh di kalangan ahli panel dalam sesi Toko telo hari ini mengenai pengurusan bakau yang diterajui komuniti yang berkesan: adalah penting untuk melibatkan masyarakat dalam perancangan dan pelaksanaan pemuliharaan bakau sejak awal. Acara Toko telo bakau sulung Blue Ventures mengumpulkan pakar dan pengamal di seluruh dunia untuk berkongsi pengalaman mereka dengan organisasi peringkat komuniti.
Penceramah jemputan melihat bagaimana rupa 'amalan terbaik' dalam pengurusan bakau yang diterajui komuniti. Faktor seperti penglibatan komuniti, ketelusan dan akauntabiliti berada di bahagian atas senarai. Cicelin Rakotomahazo, Penyelaras Blue Forests untuk Blue Ventures di Madagascar, mempengerusikan sesi itu.
Penceramah pertama ialah Rahma Kivugao, penyelaras projek di Mikoko Pamoja – projek mengimbangi karbon di Kenya. Mikoko Pamoja ialah projek yang sangat berjaya, mengasingkan kira-kira 3,000 tan CO2 setiap tahun, membawa pendapatan tahunan kira-kira 2.5 juta Shilling Kenya (KES), kira-kira £16,500. Pendapatan ini menyokong usaha pemuliharaan selanjutnya dan komuniti yang mengambil bahagian.
Untuk memastikan penglibatan komuniti, keadilan, akauntabiliti dan keadilan sosial adalah teras kepada operasi projek. Beberapa mekanisme praktikal untuk mencapai matlamat ini daripada pengalaman Rahma ialah pendekatan penyertaan yang memastikan pengiktirafan dan penghormatan terhadap kehadiran dan hak masyarakat tempatan, mempunyai proses pengauditan bebas, berkongsi maklumat kepada orang ramai, dan proses penyelesaian konflik yang mantap. Beliau mendapati ia juga penting untuk mempunyai sistem pengagihan pendapatan yang telus.
"Tiada projek yang tidak mempunyai cabaran, tetapi ia mengenai bagaimana kami mengatasinya," jelas Rahma. Cabaran termasuk persempadanan sempadan, di mana tidak jelas kepada masyarakat di mana kawasan perlindungan bermula, yang membawa kepada penebangan hutan bakau secara haram. Projek ini telah menyaksikan peningkatan minat untuk membeli kredit karbon. Bagaimanapun, peningkatan 'orang tengah' di mana projek itu tidak lagi berurusan secara langsung dengan pembeli juga semakin meningkat, membawa cabaran bersamanya. Walaupun ia menjadi semakin menguntungkan, pasaran kredit karbon masih di peringkat awal dan untuk bergantung semata-mata kepada kredit karbon adalah tidak digalakkan pada masa ini.
Zo Andriamahenina ialah Penasihat Wilayah Barat Laut Blue Ventures untuk Tadbir Urus di Madagascar. Zo bercakap tentang sejarah tadbir urus bakau di Teluk Tsimipaika, barat laut Madagascar, yang menghadapi kehilangan bakau selama bertahun-tahun akibat permintaan kayu untuk bangunan dan bahan api. Percubaan untuk melindungi hutan bakau telah dilakukan sebelum ini, tetapi ini menunjukkan bahawa tanpa kerjasama dengan masyarakat projek itu tidak akan berjaya. Blue Ventures menyediakan latihan kapasiti dan mereka bentuk serta melaksanakan pelan tindakan bersama komuniti. Perjanjian semasa termasuk: tiada akses ke zon pemuliharaan, tiada arang dari hutan bakau, menghormati hutan bakau dan rizab perikanan, dan menghormati saiz minimum ikan yang dibenarkan untuk ditangkap. Masyarakat kini mempunyai autonomi untuk meronda zon. Di mana sebelum ini tidak ada insentif bagi masyarakat untuk memulihkan dan melindungi hutan bakau apabila mereka mempunyai keperluan yang lebih mendesak dan langsung, penubuhan projek yang melibatkan masyarakat sejak awal telah mengubahnya secara radikal.
Cabaran yang dihadapi di Teluk Tsimipaika termasuk undang-undang tradisional, tempatan dan negara yang bercanggah. Walaupun langkah-langkah yang dipersetujui secara tempatan secara amnya dihormati, ini perlu disepadukan ke dalam undang-undang negara. Sekiranya perjanjian tempatan mengenai zon dilindungi dan perikanan dilanggar, masih belum ada struktur formal di peringkat nasional untuk memastikan akauntabiliti.
Perbualan beralih kepada penglibatan masyarakat di Thailand di sepanjang pantai Andaman. Laura Michie, Pengurus Komunikasi di Projek Tindakan Bakau, telah bersetuju sepenuhnya dengan penceramah lain: adalah penting untuk bekerjasama dengan komuniti sejak awal. Ia memastikan usaha pemuliharaan tidak berumur pendek tetapi akan diteruskan. Laura menjelaskan bahawa projek mereka semua meniru proses semula jadi untuk memulihkan hutan bakau kerana "alam semulajadi melakukan yang terbaik." Penjanaan semula semula jadi di lokasi yang betul dan dengan spesies pokok asli yang sesuai boleh menjadi lebih menjimatkan untuk komuniti tempatan dan NGO. Laura menggesa bahawa sebelum memulakan program pemuliharaan, siasatan menyeluruh diperlukan untuk memahami mengapa bakau semakin berkurangan dan mengapa ia perlu dipulihkan. Proses ini hendaklah pada setiap masa dilakukan bersama-sama masyarakat setempat. Selain memanfaatkan pengetahuan tempatan yang tidak ternilai dan pengalaman hidup, ia membantu memahami dinamik dan sistem yang kompleks seperti pemilikan tanah, isu hak atau percubaan pemulihan sebelumnya. Faktor sosio-ekonomi seperti mata pencarian yang mungkin memberi kesan kepada hutan bakau juga mesti diterokai dengan teliti.
Sebagai contoh, di pantai Andaman, pokok bakau ditebang untuk dijadikan kolam untuk ternakan udang. Kolam menjadi toksik selepas beberapa tahun dan kemudian ditinggalkan. Tapak ini terlalu rosak untuk menanam semula bakau di sana. Jadi penyelesaian semula jadi dan alternatif kepada pertanian udang diterokai bersama masyarakat. Ahli masyarakat memerhatikan lebah mendebungakan pokok bakau, yang membawa kepada eksperimen dengan pembiakan lebah. Hari ini 40 keluarga yang sebelum ini bergantung kepada eksploitasi bakau dan perikanan kecil-kecilan kini menjana pendapatan melalui penternakan lebah, yang menyokong pemulihan hutan bakau itu sendiri. Sesetengah wanita dalam komuniti kini menggunakan madu untuk sabun, syampu dan balm, yang seterusnya menjana pendapatan daripada usaha perlindungan bakau.
Soalan daripada penonton yang diterajui daripada pemerkasaan komuniti bertanyakan bagaimana untuk memastikan persatuan masyarakat akan bebas dan tidak bergantung kepada NGO selama-lamanya? Zo menjelaskan, semua kemahiran daripada juruteknik NGO mesti dikongsi dan dipindahkan kepada ahli komuniti. Sebagai contoh, kakitangan Blue Ventures pada mulanya memantau penanaman semula hutan, tetapi kini ini dilakukan oleh ahli komuniti.
Satu lagi kebimbangan yang dibangkitkan ialah bagaimana eksploitasi terhadap masyarakat boleh dielakkan. Rahma Kivugao dari Mikoko Pamoja berkata bahawa NGO atau persatuan yang menjalankan projek perlu bertanggungjawab dan adil. Beliau menambah bahawa ketelusan kerja projek dan komunikasi terus yang konsisten dengan ahli komuniti adalah kritikal.
Penceramah dan peserta dari sesi itu akan merangka satu set prinsip amalan terbaik untuk pengurusan bakau yang diterajui komuniti untuk memberi manfaat kepada manusia dan alam semula jadi. Ini akan tersedia secara umum dalam masa terdekat dan akan dikongsi di laman web Blue Ventures.
Tonton sesi Toko telo: Apakah rupa amalan terbaik dalam pengurusan bakau yang diterajui komuniti?
Lihat pembesar suara slaid persembahan
